Fark Et! Önleyici Eğitim Programı Dördüncü Oturum
- farketegitimprogrami
- 6 Kas 2022
- 8 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 23 Oca 2023
1. Geleneksel Şiddet ve Dijital Şiddet
Geleneksel zorbalıkta kurbanın taciz edilebilmesi için fiziksel bir ortam gerekirken, siber zorbalıkta buna gerek yoktur. Siber kurban kendisini taciz eden kişinin kim olduğunu bilmemekle birlikte bazen kişilerin en yakınlar bile zorbalığı gösteren olabilmektedir. Gizlilik durumu siber zorbalığı daha da tehlikeli hale getirebilmektedir bunun sebebi ise insanların "nasılsa kim olduğumu bilmiyorlar" düşüncesi altında sınır olmadan kötü şeyler yapabilmeleridir. Zorbalık yüz yüze yapılmayınca kurbanla empati yapılamamaktadır bunun sebebi ise bireylerin davranışlarının sonuçlarını görememeleridir. Geleneksel zorbalıkta daha çok güçsüz insanlar kurban olarak tercih edilse de siber zorbalıkta her türlü kişi kurban olabilmektedir.
2. Şiddetin Dijitalleşmesi Nedir?
Kitle iletişim araçlarından sunulan şiddet içerikli eylemler bu davranışların toplum içindeki kabul edilebilirlik durumunu etkilemektedir. Medyadaki şiddet eylemleri toplumu şiddete karşı duyarsızlaştırır ve olumlu bir tutum oluşturulmasına ön ayak olmaktadır. Şiddet artık toplum tarafından kabul görmeye ve alışılmaya başlanabilir. Günlük yaşama dahil olur.
Özellikle dizi ve filmlerde yer alan şiddet eylemleri ürkütücü ve acı yönleri gösterilmeden, romantikleştirilerek sunulur. Gerçeklikten uzak bu gösteriler şiddet eylemini daha kabul edilebilir kılar. Bireylerin şiddet karşıtı olan duygularını ortada kaldırır. Şiddet eylemlerine aşinalık kazandırır. Şiddete maruz bırakılanın hislerine karşı duyarsızlaştırır.
Dizi ve filmlerdeki şiddet davranışlarının romantikleştirilerek sunulması sebebiyle şiddetin acı yönlerini görmek mümkün görünmemektedir aynı zamanda "aşk" adı altında sunulan bu şiddet eylemleri kabul edilebilir hale gelmektedir. Şiddete maruz bırakılanların yaşadıklarına ve duygularına karşı toplum bu sayede duyarsızlaşmaktadır.
Ülkemizde de şiddeti dijitalleştiren birçok dizi ve film kesiti bulunmaktadır. Örneğin,
* ‘‘Ben İstemeden Bir Daha Nefes Bile Almayacaksın’’
-Siyah Beyaz Aşk 3. Bölüm Ferhat, Aslı ve Sinan'ı Konuşurken Görünce Cinnet Geçirdi (Kanal D 2017)
* ‘‘Elleri Dert Görmesin’’
-Aşk Yeniden 29. Bölüm Zeynep'ten Fatih'e TOKAT! (FOX 2015)
* ‘‘Bunu Kafana Sok’’
-Şahin Tepesi 2. Bölüm Deniz'i Kahreden Büyük Tehdit (ATV 2018)
Televizyon dizilerinde yer alan ilişki biçimleri flört şiddetinin normalleştirmektedir ve dizilerin bir çoğunda partnerler birbirinin hislerini kıskançlık duygusu üzerinden tanımlamaya çalışır (İpek, 2020). Mağdur kişi kıskanılma davranışı sevgi adı altında yapılan bir davranış olarak görebilmektedir ve ne kadar kıskanırsa o kadar seviyor yanılgısı oluşmaktadır.
Toplumsal cinsiyet kalıp yargıları erkeğin her zaman güç ve iktidar sahibi, kadının ise bağımlı ve itaatkar olması gerektiğini vurgulayan yapısıyla flört şiddetine kaynaklık eder, toplumun cinsiyetlere sunduğu eşitsiz yapı bireyleri güç mücadelesine sokar ve yaşanan güç mücadelesi, partnerlerin birbirinin her hareketini öğrenmek istemesi, görüştüğü kişilere müdahale etmesi, birbirinin davranışlarını kısıtlaması, sahiplenme, kıskançlık gibi davranışlarla sonuçlanır (İpek, 2020).
* ‘‘Benden Başkasına Gülme’’
-Aşk Laftan Anlamaz 21. Bölüm Benden Başkasına Gülme (Show TV 2016)
* ‘‘Bence Çok Hoş Bir Davranıştı"
-Kaçak Gelinler 25. Bölüm (Star TV, TV8 2014)
* ‘‘Neden?’’
‘‘………………………………………’’
-Menajerimi Ara 11. Bölüm Seni Emir'in Yanında Görmek İstemiyorum! (Star TV 2020)
3. Dijital Flört Şiddeti Nedir?
Flört şiddeti fiziksel, cinsel, ekonomik, duygusal gibi birçok alt boyuta ayrılmaktadır. Bu alt boyutlardan bir tanesi de gelişen teknoloji doğrultusunda giderek artan dijital flört şiddetidir. Dijital flört şiddetinin temel ögeleri ısrar edici, tekrarlayan ve zarar verme amacı taşıyan eylemlerdir. Teknolojiyle birlikte insanların birbirlerine ulaşması kolaylaştığı gibi romantik ilişkilerde de takip ve izleme davranışlarında artış gözlemlenmektedir. Teknoloji, romantik ilişkide partnerlerin birbirlerini aşağılaması, küçük düşürmesi, göz korkutması, gizlice izlemesi için fırsatlar sunmaktadır (Spitzberg ve Hoobler, 2002). Romantik ilişkilerde başlangıç dönemi içinde daha tipik ve daha sağlıklı davranışlar görülmekteyken, ilerleyen dönemlerde izleme ve kontrol davranışları artmaktadır (Bakır ve Kalkan, 2019). Dijital kontrolde tacizciler, partnerlerinin cep telefonuna erişim talep eder, onu her zaman ulaşılabilir olmaya zorlar, ulaşılabilir değilse cezalandırır veya nerede ve kiminle olduğunu kanıtlaması için fotoğraf göndermesi için baskı yapar. Bununla birlikte romantik ilişki içerisindeki partnerlerin birbirlerine finansal dijital şiddet uyguladığı da görülmektedir. Bu şiddet türünde kişi partnerinin maillerini, faturalarını, harcamalarını takip edip kontrol altında tutmaya çalışmaktadır.
Teknoloji, çiftlerin birbirini aşağılamasında, küçük düşürmesinde, göz korkutmasında, gizlice izlemesinde fırsat sunmaktadır. Çünkü teknoloji sayesinde kişilerin birbirine her yerde ve her zaman ulaşımı kolaylaşmaktadır. Bu kolaylaşma, siber zorbalığın uygulanmasında kolaylığı da beraberinde getirmekte ve bireyin iyi oluş ve psikolojik rahatsızlık durumunu da etkileyebilmektedir. Aşağıdaki durumlar dijital flört şiddetine örnek durumlardır:
• Sosyal medya hesaplarına müdahale etmek, şifre istemek, sosyal medya arkadaşlarına karışmak;
• Israrlı bir şekilde aramak, mesaj göndermek, yapılan aramalara ve mesajlara anında yanıt beklemek;
• Takip amaçlı konum talep etmek, dijital araçlar kullanarak konumunu ve arkadaşlarını öğrenmeye çalışmak;
• Cep telefonu, kişisel bilgisayar gibi teknolojik aletleri izinli veya izinsiz karıştırmak, gelen aramaları kontrol etmek, sosyal medya mesajlarını okumak,
• Cinsel içerikli mesajları izinsiz göndermek, özel resim veya video göndermeye zorlamak;
• Dijital platformlarda söylentiler yaymak, özel görüntüler paylaşmak, tehdit etmek veya gülünç duruma düşürmek (İpek, 2020).
4. Duygusal Flört Şiddeti Nedir?
a. Gaslighting:
Günümüzde artan ihtiyaç dolayısıyla flört şiddeti hakkında yapılan bilimsel çalışmalar artmaktadır. Gaslighting, son zamanlarda sıklıkla karşılaşılan, duygusal şiddetin bir boyutu olan ve kişinin kendisinden şüphe etmesine yol açarak benliğine ve kimliğine zarar veren bir istismar türüdür. Gaslighting terimi 1938 yılında sahnelenen Gas Light isimli bir oyundan türetilmiştir. Oyunda erkek karakter maddi kazançlar için eşinin aklıyla oynayarak gaz lambasının ışığının her geçen gün biraz daha azaldığına ikna ederek eşinin kendisinden şüphe etmesine yol açacak manipülatif davranışlarda bulunmaktadır.
-Gas Light (1940)
Gaslighting uygulayan kişi -istismarcı veya gaslighter-, duygusal istismar yöntemleriyle karşısındaki kişinin zamanla kendisinden şüphe duymasına yol açar. Gaslighting mağduru, kurban veya gaslightee, maruz kaldığı duygusal istismar için kendisinin birincil sorumlu olduğunu düşünmektedir ya da bu şekilde düşünmeye zorlanmaktadır. Gaslighting mağduru en sonunda kendilik algısını, kimlik duygusunu ve öz saygısını yitirme noktasına gelebilir.
Gaslightingin ayırt edici özelliği, gaslighterin sadece kurbanını kontrol etmesinin ya da ilişkisinin kendi istediği şekilde gitmesine dair yaptığı yönlendirmesinin yanı sıra onun kendisiyle aynı fikirde olmasını da manipülatif stratejilerle sağlamasıdır. Mağdur bu durumu başlangıçta onaylamasa veya fark etmese dahi nihayetinde kabul etmekten başka bir seçeneği olmadığı düşüncesine kapılması sistematik bir şekilde gerçekleştirilen istismarın temel bir özelliğidir. Gaslighter, duygusal açıdan istismar ettiği ilişkisinden, güç ve kontrolü elinde tutma motivasyonuyla beslenmektedir.
Gaslighting, kurbanın kendine olan güveninin istismarcı tarafından zayıflatılma girişimini içerir. Kendisini bağımsız bir yargı odağı olarak gören gaslighter, kurbanını süreğen bir eleştiriye maruz bırakarak kendi bakış açısına rıza göstermesini sağlamaya çalışır ve böylece kurban üzerindeki kontrolünü sağlar ve sürdürür. Gaslighter, yoğun ve sistematik eleştirilerini partner ya da otorite konumundan yararlanarak, mağdurun kendisine olan güvenini bir manipülasyon, uydurma ve aldatma stratejisi şeklinde kullanmaktadır.
* Can’ın ‘‘Kıskançlık’’ Krizi
-Erkenci Kuş 21. Bölüm Can'ın Kıskançlık Krizi (Star TV 2018)
Duygusal istismarcı birey, genellikle partnerine karşı suçlayıcı tutum ve davranışlarda bulunarak ihanet davranışları da dâhil olmak üzere gelişen herhangi bir ilişki sorununun ondan kaynaklı olduğunu sıklıkla ve şiddetle vurgulayarak “gaslighting” uygular. Her şeyin sorumlusu olarak gördüğü ve iradi bir şekilde manipüle ettiği partneri ile kurduğu ilişkiye dair sorumluluk ve karar almaktan itina ederek istismar ettiği kişiyi yalnız bırakır.
“Beni eskisi kadar sevmiyorsun”, “Bunlar senin iyiliğin için”, “Gerçekten bunu mu beğendin? Benim seçtiğim en iyisi”, “Bak yine bana ne yaptırdın”, “Sen hep beni yanlış anlıyorsun”, “Önemli dediğin, heyecanlandığın şey bu muydu?”, “Çok abartıp gereksiz tepki veriyorsun” gibi ifadeler mağdur partnerin özgüvenini kırarak kendisinden şüphe duymasına, kendisini suçlu hissetmesine ve manipüle olmasına yol açmaktadır.
* ‘‘…"Yapsaydın Böyle Olmazdı’’
-Son Yaz 25. Bölüm Yağmur'un Akgün'ü Kıskandırma Çabası (FOX 2021)
Duygusal istismar mağduru birey, partnerinin gerçek davranışını ortaya çıkararak onu bu durumla yüzleştirirse psikolojik açıdan yıldırma, zarar verme veya benliğini yok etmeye yönelik hâlihazırda belirli ölçüde kendisine uygulanan “gaslighting” ya da “duygusal istismar” stratejilerinin şiddetinin artırılmasıyla karşı karşıya kalabilir.
* ‘‘Sen Bana Ne Yapıyorsun?’’
-Masumiyet 9. Bölüm İlker, Ela'nın Üzerine Oynuyor (FOX 2021)
İstismarcı birey, partneri hakkında gerçek olmayan ya da çarpıtılmış söylemleri onun arkadaşlarına ve ailesine inandırıcı görünmesi adına uydurabilir. Bu durum, istismarcı bireyin intikam arayışındaki öfkesinin, saldırganlığının ve yıkıcılığının bir tezahürü olarak ortaya çıkmaktadır. İstismarcı, duygusal ilişki içerisindeyken kendisini kurban olarak sunarak partnerinde suçluluk duygusu yaratıp onun üzerinde güç ve kontrol sağlayabilmektedir.
Çoğu zaman, bir kurban yalnızca ilişkinin sonunda istismara uğradığını ve manipüle edildiği fark edebilir, çünkü kullanılan stratejiler gizlice gerçekleşmiştir ve yalnızca ilişkinin ayrılık sürecinde şiddetli ve görünür hale gelmiştir.
Manipülasyona maruz kalan birey kendi iradesi ve bilgisinden bağımsız, isteğinin dışında etkilenme ve yönlendirmeye açık olurken, bağımlı hale gelmeye, kendi çelişkileri içerisinde çaresizlik duygusunu deneyimlemeye, değersizlik ve suçluluk hissetmeye, tehdit ve yalana da maruz kalmaya yatkın durumdadır.
* ‘‘Neden Böyleyim?’’
-Masumiyet 9. Bölüm Ela'nın Heyet Raporu Çıktı (FOX 2021)
b. Love Bombing:
“Sevgi Bombardımanı” olarak da bilinen Love Bombing, flört ilişkisinin ilk dönemlerinde istismarcı partnerin, partnerine yoğun bir sevgi göstermesidir. Bu davranışın altında yatan temel amaç partneri kendisine bağımlı kılmak ve inandırmaktır. İstismarcı partner daha inandırıcı ve samimi görünebilmek için partnerinin çevresine karşı da aynı özeni ve hassasiyeti gösterebilmektedir. Sevgi bombardımanı, flört ilişkisinin ciddi bir boyuta geçmesi aşamasında istismarcının aniden bombardımanı sonlandırmasıyla anlaşılabilmektedir. Flört ilişkisinin başlarında partnerine oldukça güvenen, bağlanan ve sevgi duyan mağdur partner sevginin aniden ve sebepsizce kesilmesiyle özgüven kaybı, kendini sorgulama, şüphecilik gibi problemlerle karşı karşıya kalabilmektedir.
c. Ghosting:
Ghosting diğer adıyla Hayaletlenme, istismarcı partnerin hiçbir açıklama yapmadan tüm iletişimi aniden kesmesi ve iletişimin yeniden kurulmasına izin vermemesidir. Ghosting sosyal medya üzerinden başlatılan flört ilişkilerinde daha sık görülmektedir. Yüz yüze olmamanın vermiş olduğu rahatlıkla istismarcı, partneriyle aralarında gelişen ilişki için sorumluluk almak yerine onu bırakarak hayal kırıklığına uğratmaktadır.
5. İlişkide Manipülasyon Göstergeleri
Flört ilişkisinde, partnerin bir şey isterken normalde olduğundan daha kibar davranması, sorulan soruya verilen cevabın hayır olmasına rağmen bunu dile getirmekten suçluluk duyma, hayır cevabını duyan partnerin öfkesinde artış görme, her problemde özür dilemek zorunda hissetme ve kendini sorgulama manipüle edilme ihtimali taşımaktadır.
6. Manipülasyon Yöntem ve Teknikleri Nelerdir?
Partnere beğenilen davranışın artması için övgü ve iltifatta bulunma, hediyeler verme; beğenilmeyen davranışlarda bağırma, tehdit etme, azarlama, sevgi ve desteği sergilemeyi bırakma, ilişkide yaşanılan yanlış durumu reddetme, yanlış durumla ilgili yalan söyleme ya da bahane bulma, yaptığı yanlışın istemsiz olduğunu ifade ederek masum rolüne bürünme ya da haberi yokmuş gibi davranma, davranışın olumsuz sonucunu küçültme, suçu karşı tarafa atarak kendini haklı çıkarma, partnerin kendisinden şüphe etmesine yol açacak şekilde partneri korkutma, utandırma, sorulan sorulara belirsiz, açık olmayan cevaplar verme flört ilişkilerinde sıklıkla görülen manipülasyon yöntem ve teknikleridir.
Ne Yapmalıyım?
Manipülasyon gizli ve sık bir şekilde gerçekleştiğinden ötürü farkındalık önemlidir. İlişki içerisindeyken yukarıda bahsedilen durumların yaşandığı hissedildiğinde yaşananları değerlendirebilmek için birey kendisine zaman tanımalıdır. Değerlendirmenin ardından içinde bulunduğu durum- olmak istediği durum ve kendisi– ilişkisi için belirlediği sınırlar karşılaştırılmalıdır. Elde edilen sonuçlar partnerle paylaşılarak beraber yeni kararlar alınabilir. Bu noktada önemli olan yargılayıcı değil yapıcı bir çözüm dili kullanmaktır.
Kaynakça:
Akiş, A. D. & Öztürk, E. (2021). Patolojik Narsisizm: Duygusal İstismar ve "Gaslighting" Perspektifinden Kapsamlı Bir Değerlendirme . Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi , 6 (2) , 1-31 . DOI: 10.46628/itbhssj.1013622
Aksaray, D. D. S. (2011). Siber Zorbalık . Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 20 (2) , 405-432 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4387/60297
Aşk Laftan Anlamaz 21. Bölüm Benden Başkasına Gülme (Show TV 2016) https://www.youtube.com/watch?v=KOLA0P1gc0s
Aşk Yeniden 29. Bölüm Zeynep'ten Fatih'e TOKAT! (FOX 2015) https://www.youtube.com/watch?v=nG2_5uNVHFI&t=201s
Bakır, A. & Kalkan, M. (2019). Siber Flört İstismarı, Beden İmgesi ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişki . Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi , 2 (2) , 52-72 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/apdad/issue/51116/588621
Bakır, A. & Kalkan, M. (2019). Siber Flört İstismarı Ölçeği’nin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması . OPUS International Journal of Society Researches , 14 (20) , 75-95 . DOI: 10.26466/opus.546811
Erkenci Kuş 21. Bölüm Can'ın Kıskançlık Krizi (Star TV 2018)
Ertuğrul, B. & Duran, S. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Şiddete Maruz Kalma Düzeyini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi . Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi , 3 (1) , 18-29 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jphn/issue/61514/877802
Gas Light (1940)
İpek, S. (2020). DİJİTAL FLÖRT ŞİDDETİNİN SUSKUNLUK SARMALI
BAĞLAMINDA İNCELENMESİ: TÜRKİYE-İSPANYA KARŞILAŞTIRMALI TREN TESTİ UYGULAMASI. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kaçak Gelinler 25. Bölüm (Star TV, TV8 2014)
Kaygısız, E. G. (2020). Şiddetin E-Hali: Siber Zorbalık . Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi , TİHEK Akademik Dergisi / Şiddetin Önlenmesi Özel Sayısı , 161-174 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tihek/issue/59385/852553
Masumiyet 9. Bölüm Ela'nın Heyet Raporu Çıktı (FOX 2021)
Masumiyet 9. Bölüm İlker, Ela'nın Üzerine Oynuyor (FOX 2021) https://www.youtube.com/watch?v=wTPYhNp9-cE
Menajerimi Ara 11. Bölüm Seni Emir'in Yanında Görmek İstemiyorum! (Star TV 2020)
Nar, S. D. & Çakmak Tolan, Ö. (2022). ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE ALGILANAN DUYGUSAL İSTİSMAR İLE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK VE BİLİNÇLİ FARKINDALIK ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ . Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi , 6 (1) , 356-377 . DOI: 10.47525/ulasbid.1054511
Siyah Beyaz Aşk 3. Bölüm Ferhat, Aslı ve Sinan'ı Konuşurken Görünce Cinnet Geçirdi (Kanal D 2017)
Son Yaz 25. Bölüm Yağmur'un Akgün'ü Kıskandırma Çabası (FOX 2021) https://www.youtube.com/watch?v=-FzLQVyQ918&t=190s
Şahin Tepesi 2. Bölüm Deniz'i Kahreden Büyük Tehdit (ATV 2018) https://www.youtube.com/watch?v=qpmPCmgDXuQ&t=1s
TÜRK B, HAMZAOĞLU N, YAYAK A (2020). Flört Şiddeti Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Klinikleri Adli Tıp ve Adli Bilimler Dergisi, 17(1), 73 - 81. 10.5336/forensic.2019-70929
ÜSTÜNEL A (2020). Eşit, Güvenli, Özgür İlişki: Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Flört Şiddeti Önleme Programının Etki Değerlendirmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 23(44), 19 - 40.
Yıldız, F. & Özarslan, Z. (2022). Kadınların Deneyimlerinden Dijital Flört Şiddetine Bakmak . Etkileşim , (9) , 72-101 . DOI: 10.32739/etkilesim.2022.5.9.156
Comentarios