Fark Et! Önleyici Eğitim Programı Beşinci Oturumu

1. Flört Şiddetine Yönelik Baş Etme Becerileri Nelerdir?

Romantik bir ilişki içinde olduğunuz partnerinizle yaşadığınız çatışmaları, sorunları vb. çözmek için ilişkide yıkıcı olabilecek ve bazen de şiddet içerikli stratejiler kullanılmaktadır. Yapılan çoğu zaman olumsuz halde olan bu taktikler ilişki içinde fark edilen ya da fark edilmeyen çeşitli durumlarda ve mekanlarda karşımıza çıkmaktadır. Partnerinizin olumlu ya da olumsuz davranışları ve sizin verdiğiniz tepkiler ilişkideki yerinizi, rolünüzü ve bunu anlamlandırmanızı ilişkinizi değerlendirmenizi önemli ölçüde etkiler.

Flört ilişkisindeki kişilerin birbirleriyle kurdukları iletişim destekleyici, güvenli olabileceği gibi yıkıcı, istismarcı vb. de olabilir. Genellikle flört ilişkisinin başlangıcında önemli olan o ilişkiyi inşa etmek ve yakınlık kurmak olduğundan bu tür yıkıcı davranışlar bir süre görülmez. Sonrasında ise eğer olumsuz davranışlar da bulunulursa kişiler buna çoğu zaman bir koşula bağlarlar ve bu koşullar çoğu zaman flört şiddetini fark etmemizi engelleyen durumlardır. Bunlardan en basiti beni sevdiği için yapıyor ya da aile sorunları var bana bu şekilde davranıyor gibi örnekler olabilir.

Partnerlerin flört içerisindeki olumsuz durumların farkına varması çeşitli stratejilerle üstesinden gelmeye çalışması gerekir. İlişki içerisindeki sorunların farkına varmak ve çözüm oluşturmak isteniyorsa problemin nedenlerinin ve bağlamının ne olduğu önemli bir konudur.

•Tüm flört şiddeti türeleri incelendiğinde ilişkilerde zaman, durum, mekan fark etmeden bu şiddet türlerini yaşama olasılığı bulunmaktadır. Flört şiddeti davranışlarının meydana geldiği mekânlar kampüs alanı, kafeterya, yurt yolu, araba, erkek partnerin evi, kafe-restoran, sokak vb. akla gelebilecek her yer olabilir. flört şiddeti yaşayan kişilerinde içinde bulundukları durumun farkına varması ve bu konuda harekete geçmesi gerekir.

•Örneğin sevgilisinin eğitim için şehir değiştirmesini istemeyen ve eğer bunu yaparsan senden ayrılırım diyen bir genci düşünelim. Bu durumda diğer partner partnerinin tutumunu sevgisini ifade etmesine, geleceği kendisiyle planlamasına yordayabilir. Ancak kişinin özgürce karar alabilme ve manipüle edilmeden gereken kaynaklardan faydalanabilmesi gerekir.

•Kimi zaman flört şiddeti içeren davranışları görmezden gelerek ya da ne yapacağımızı bilmediğimizden dolayı ilişkide bir değişim yaratılamayabilir. İlişkide yaşanan çatışmalar sorunlar iletişimle halledilebilecek meseleler bazı stratejilerle üstesinden gelinebilir durumlardır. Her bir partnerde bu konuda istekliyse çözüm her zaman ayrılık olmayabilir ancak bazen de tek çözümdür.

2. Flört İlişkisinde Problem Çözümünde Savunma Stratejileri Nelerdir?

a. Empatik Yaklaşım: Etkili ve anlamlı bir ilişkide önemli olan becerilerden biri empati kurabilmektir. Sağlıklı ilişki kurmada, çatışmaların azalmasında ve iletişimin artmasına katkı sağlar. Empati yapabilen kişi karşısındakini yargılamadan, suçlamadan, aşağılamadan bir ilişki geliştirir.

Empati, bireyin objektifliğini koruyarak olaylara karşısındakinin bakış açısıyla bakması ve bunu ona iletmesidir. Empatide önemli bir nokta dinlemektir. Çünkü dinlemediğimiz kişinin bakış açısını anlayamayız. Bunun yanında partnerimizi iyi-kötü, doğru-yanlış olarak değerlendirmek onu etiketlemektir. Bu da onu doğru tanımayı ve hislerini-düşüncelerini anlamayı etkiler. Empatide diğer aşama partnerin düşünce ve duygularını öğrenmektir. Yaşanılan olayda-durumda ne kadar bilgi öğrenirsek daha kolay anlayabiliriz. Son aşama düşünce ve duyguların anlaşılması ve bunu partnere iletmektir. Anladığını iletmeyen kişinin kurduğun empatinin anlamı azdır.

Örnek:

Ayliz: Emre’ de çok pintidir. Asla hesabi tek ödemez, her seferinde beraber öderiz. Sanki cebinde akrep var.

Emre: Ayliz anladığım kadarıyla hesabi bölüşmek seni rahatsız eden bir durum. Ben bunun nedenini anlamak istiyorum. Bana bu şekilde yaklaşman arkadaşlarımın yanında beni üzüyor ve rencide ediyor. Senin rahatsız olduğun konuyu net öğrenmek isterim, benimle paylaşır mısın?

Empati ve Sempati Arasındaki Fark: Empati diğer kişi merkezlidir, sempati ise kendi merkezlidir. Sıkıntı paylaşılmaz iki insanın aynı duyguyu aynı şekilde yaşamasını içerir. Sempatide partneri anlamak değil aynı fikir ve duygu önemlidir. Örneğin;

Sevil ve Ahmet birliktelerdir. Sevil ortak arkadaşları olan Esra ile tartışmıştır ve arkadaşlık ilişkisini bitirmiştir. Ancak Ahmet Esra ile görüşmeye devam etmektedir. Sevil de bu durumdan rahatsız olmaktadır.

Sevil: Bana bunu nasıl yaptığını anlamıyorum. Ben sana güvenmiştim. Benim arkamdan iş çevirdim. Küs olduğum kişiyle neden konuşuyorsun hala anlamıyorum. Sana çok sinirliyim.

Ahmet: Canım bence de çok ayıp etmiş. Senin arkadaşın olacak bir de bir daha onunla görüşmeyelim. Eğer bunu affedersen sana da kızarım. (Sempati içeren ifade ve flört ilişkisinde şiddete neden olabilecek ifadeler)

Bu noktada Ahmet nasıl bir tepki vermeliydi?

b.Uygun Kendini Açma: Sağlıklı ve uzun süreli ilişkiler kurmada önemli bir faktör partnerlerin birbirlerine karşı kendilerini açmasıdır. Partnerler arasında kendileri ile ilgili bilgilerin açık dürüst ve saydam şekilde paylaşımı önemlidir. Bu sayede karşıdaki partnerinden de geri bildirim alması mümkün olabilir.

Sağlıklı ve etkili bir ilişkinin temeli atılmış olur. Flört ilişkisinde başlangıçta kendini açma sınırlıdır; güven geliştikçe duygu ve düşünceleri partnerler daha anlamlı şekilde paylaşmaya başlarlar. İlişkide kendini açma işleminin uygun şekilde yapılması gereklidir. Bu nedenle çok az ya da çok fazla kendini açmak istenen bir durum olmaz. Zamana, mekana kişiye göre kendini açma işlemimin düzenlenmesi gerekir.

•Örneğin ilişkinin başlarında hemen güvenerek kendinizle ilgili bilgilerin hepsini paylaşmak ya da partnerleri daima güvensiz bulup kendini hiç paylaşmamak sağlıklı ve etkili ilişki kurmayı engelleyen durumlardır.

•Uygun kendini açan partner; ilişkinin başında her bilgiyi partnerin önüne sermez, yalnızca kendi tek taraflı paylaşım yapmaz.

Uygun kendini açma nitelikleri değerlendirildiğinde karşılıklı, şimdiki ana göre ve ilişkinin gidişatına uygun ve bir anda değilse uygun anda kendini açma yapılmalıdır.

c.İletişimde Ben Dili ve Sen Dili:

İletişimde Ben Dili Konuşmak: Kırıcı olmadan, öfke ve sinirlerimize hâkim olarak rahatsızlıklarımızı dile getirmenin alternatif bir yolu daha var; Ben Dili ve ben dili sayesinde ilişkide partnerini suçlamadan, küçümsemeden kendi duygu ve düşüncelerini iletmek mümkündür (Aygün, ?). Ben dili kullanıldığında sorunlar üzerinde empati yeteneğinin daha rahat kullanıldığı da gözlemlenmiştir. Ben dili savunmaya itmez, diğer kişiye suçluluk hissettirmez, duygunun nedeni anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur, ben iletisi alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir ve yakınlaşmayı sağlar (Aygün, ?).

İletişimde Sen Dili İle Konuşmak: Sen dili ise suçlayıcı, aşağılayıcıdır. Bu yüzden verilen mesajlar olumsuz etkiler, savunmaya, direnmeye, ters tepki vermeye, anlaşamamaya, anlaşılamamaya, tartışmaya ve çatışmaya neden olur, davranıştan çok kişiliğe yöneliktir ve kişiye anlaşılmadığını hissettirir.

Kişinin direnmesine, yani savunucu iletişime neden olur. Savunucu iletişim ise iletişimin içerik düzeyinden ilişki düzeyine geçmesine, ilişkinin bir savaş, bir kazanma sorununa dönüşmesine neden olacağı için iletişimin asıl amacına ulaşmasını engelleyecektir. Sen dili flört ilişkisindeki partnerler arası iletişimi zedeleyeceği bu sebeple de psikolojik şiddeti besler.

Sen dilinin hakim olduğu ilişki de partnerler birbirinin düşünce ve duygularını anlayamazlar ve ilişkiyi bir güç savaşına çevirirler. Flört ilişkisinin iletişim örüntüsü haline gelen sen dili ilişkiyi yıkıcı sonuçlar doğurur ve değişimin önündeki en büyük engellerden biri olur. Partnerlerin benlik saygısının düşmesine sebep alarak ilişkiden elde edilen doyumu azaltır.

Ben dilinin üç adet ögesi bulunmaktadır: Kabul edilmeyen davranış-duygu-somut etki bu üç ögelerdir. Örneğin Partneri tarafından ilişki içerisinde sürekli sözü kesilen Aylin artık bu durumdan rahatsız olmaktadır.

Aylin "Sen benim söylediklerimi dinlemeyince üzülüyorum çünkü değersiz

hissettiriyor." ifadesinde bulunmuştur.

Görüldüğü üzere ben dilini ifade ederken rahatsızlık duyduğumuz durumu net şekilde açıklayarak duygularımızı ben kişisiyle ifade etmeliyiz. Sonrasında ise çünkülü ifade yani ne oldu da bunu hissediyor kısmı da ben dilinin eksiksiz olmasını sağlamaktadır.

Ben Dili-Sen Dili Örnekleri:

•Böyle davrandığında kendimi önemsenmemiş hissediyorum.

•Sen bana kendimi kötü hissettiriyorsun.

•Gün içinde beni aramadığında üzülüyorum, bu da senden uzaklaşmama sebep oluyor.

•Sen beni aramadığın için senin yüzünden sürekli ağlıyorum.

•Sözüm bölündüğünde rahatsız oluyorum.

•Sözümü kesiyorsun.

•Beklemek beni sıkıyor.

•Geç kaldın. Hep böyle yapıyorsun.

2. Flört İlişkisinde Çatışma Çözümü Stilleri Nelerdir?

a.Kavga-Zorlama Rekabet Etme Stili: •Flört ilişkisinde partnerlerden birinin kendi istediklerini diğerine zorla kabul ettirme çabası içine girmesi olarak tanımlanabilir. Diğerinin istek ve ihtiyaçlarına önem vermeme söz konusudur. Haklı çıkma çabası vardır. Suçlayıcıdır karşıdaki kişiyi itaate zorlar. İlişkiyi korumayan ve değişimi engelleyen bir stildir. Birinin karşı tarafın beklenti ve taleplerini dikkate almadığı, sadece kendi beklenti ve isteklerine önem verdiği davranış modelidir. Bireyler bu davranış modeli ile yalnızca kendi çıkar ve hedeflerine göre hareket ederler.

Bu stili kullanan bireyler duygusal, fiziksel, sözel şiddette bulunabilir. Otorite ve gücü elinde bulunduran partner diğeri üzerinde çeşitli şekillerde baskı kurar. Bu stilde kazan kaybet çabası vardır. Partnerle bir sorunu konuşmak istemediklerinde ya da ihtiyaçlarına önem vermediklerinde oluşur. Kavga, tehdit, saldırganlık, öfke içeren davranışlar vardır. Suçlayıcı, iğneleyici tehditkar bir dil, birbirinin ihtiyacını görmezden gelme, anlamaya çalışmama, haklı çıkma çabası, hakaret içerikli tartışmalar vardır. Eğer ilişkinizde bu tip durumlar yaşıyorsanız bu sizin de bir flört şiddeti yaşadığınızın ipuçlarından biri olabilir.

Örnek: Sanem ve Berkay üniversite 3. sınıfa gitmektedir. Berkay yaz tatilinde çalışmak için başka bir şehirde iş bulduğunu, böylelikle para biriktirebileceğini Sanem’ e anlatır. Bu sayede hem ailesine destek olabileceğini hem de kendi ihtiyaçlarını daha kolay giderebileceğini hevesle Sanem’ e anlatır. Ancak Sanem’ in verdiği tepkiyle ne yapacağını bilemez.

Sanem: Bu ne demek şimdi. Tüm yazı ayrı mı geçireceğiz. Sen ne diyorsun. Zaten ilişkinin başından beri sen böyleydin. Ayrılmak istiyorsan böyle küçük numaralar yapma. Ben tüm yazı seninle geçireceğim derken şu yaptığına bak!

b.Kaçınma Stili: Bu stratejiye göre kişiler, çatışma durumunun varlığını kabul eder ancak bu süreci görmezden gelme ve geri çekilme yönelimindedirler. Partnerler zarar almamak adına etkileşimden kaçınma yaklaşımını tercih etmektedir. Partnerler konuşarak bir çözüm arayışına girmezler Partnerler problemin önemini azaltma yani bastırma şeklinde davranışlarda bulunurlar.

Karşısındaki partnere yönelik cezalandırma işlemi vardır. Olayları önemsiz gibi göstererek çatışmaya girmediklerinden dolayı problemlerin üstü kapatılır. Partnerini sevgisinden mahrum bırakma durumu vardır. Diğerinin daha güçlü olduğuna inanırlar. Kişi kendi isteklerinden vazgeçerek ilişkisini korumaya çalışmaktadır. sorunlar konuşulmaz yokmuş gibi davranılır. Zamanında konuşulmayan sorunlar ileride daha yıkıcı sonuçlar doğurabilir.

Birey partnerin söylediklerinin önemsizmiş gibi davranır, çatışmak istemez, olaylar üzerine konuşmaz. Partneri bir çeşit cezalandırma yöntemiyle sevgisinden mahrum edebilir.

Örnek: Erdi ve Pınar uzun süredir birliktedir. Birlikteliklerini ciddi bir boyuta taşımak istemektedirler. Ancak Erdi’nin Pınar ile ilgili kafasında bazı soru işaretleri vardır. Pınar, Erdi’yi her konuda kısıtlamaktadır ve baskı kurmaktadır. Örneğin gün içinde çoğu kez arayarak nerede olduğunu sorgulamaktadır ve telefonu açmadığında bağırmaktadır.

Erdi: Bana kurduğun bu baskıdan çok rahatsızım. Kendim için bir şey yaparken iki üç kere düşünmekten yoruldum. Bu konu hakkında artık konuşmamız lazım. Sürekli beni ertelemen hoşuma gitmiyor.

Pınar: Bu konuyu şimdi konuşmak istemiyorum, akşam konuşuruz. (Pınar’ın iç sesi: Onunla bir gelecek planlarken o nasıl ona baskı kurduğumu düşünebilir? Onun için birçok şey yapıyorum ancak o bunu görmeyip sürekli baskı yaptığımı söylüyor. Konuşmak istesin bakalım beni bulursa konuşur.)

c.Ödün Verme Stili: Partnerlerden biri kendi isteklerini göz ardı ederek diğerinin isteklerini karşılamak için çaba harcar. Çatışmada bireyler kendisine daha az ancak karşındakilere daha yüksek ilgi göstererek çatışmayı bu doğrultuda çözmek isteyebilirler. Başka bir ifade ile, ödün veren taraf kendi ihtiyaçlarını gözetmeden diğer tarafın taleplerini karşılamaya çalışmaktadır Kişide yoğun bir kaybetme kaygısı vardır, kendini değersiz ve suçlu hissederler. Kendi yaşamlarının kontrolünü sağlayamazlar. Kabul edilme ihtiyaçları vardır. İlişkinin devam etmesi için sağlıksız bir iletişim kurulmuştur. Boyun eğen partner isteklerine ulaşamaz ve ilişki doyumu azalır. Duygu ve düşüncelerini ifade edemezler.

Birey kendi isteklerini duygularını ifade etmez, partnerini daima alttan alır ve onun ihtiyaçlarına hizmet eder. Haklarını korumak konusunda başarısızlardır, kontrol edemezler.

Örnek: Selin ve Murat 1 yıldır birliktedir. Selin Üniversite 2. sınıf Murat ise 4. sınıfa gitmektedir. Okulda bir festival gerçekleşecektir ve Selin de bu festivale arkadaşlarıyla birlikte katılmak istemektedir. Murat ise bu festivale gitmek istemediğini söylemiştir ve Selin’in de aynı şekilde gitmesine izin vermemiştir.

Selin «Tamam o zaman o gün senin istediğin şeyi yapalım zaten gitmeyi ben de pek istemiyordum.» yanıtını verir.

Aslında Selin’in iç sesi: «Bu festival için çok heyecanlıydım ve çok gitmek istiyordum ancak şimdi bunun için diretirsem kavga edeceğiz. Kavga etmek istemiyorum ve bu yüzden onun dediğini yapabilirim.»

*Bu üç çatışma türü flört şiddetine sebep olabilir ve bireylerin sağlıklı bir ilişki yaşamasına engel teşkil edebilir.*

d.Problem Çözme-İşbirliği Stili: Partnerler birbirini suçlamadan, yargılamadan, zarar vermeden sorunlarının üzerine odaklanırlar. Öncelikle ana meselenin ne olduğu üzerine konuşulur. İşbirliğine inanırlar ve iletişimin önemini bilen bireylerdir. Partnerler birbirlerinin istek ve ihtiyaçlarına önem verir ve bunları doğrudan ifade edebilir.

Güç savaşına rekabete girmezler, sorunlar üzerine konuşmaya isteklidirler, gerçek sorun ortaya çıkar, ortak bir çözüm yolu aranır. Partnerini dinler ve empati yaparlar. İletişimde ben dilini kullanırlar. Problemin çözümüne odaklanılır partner etiketlenmez. Savunucu ya da saldırıcı bir tutum yoktur. Çatışmanın nedenleri anlaşılmaya çalışılır. Çözüm için seçenekler oluşturulur kendi fikrine ikna etmeye çalışmaz.

3. Karar Verme Becerileri Nelerdir?

Bireylerin kendilerinin sorumluluk alması ve kendi kararlarını verebilmesi bağımsızlık göstergesidir. Özellikle ilişkilerde karar verme davranışı bireyin özgürce sorumluluk alabilmesine olanak sağlar. Bu yüzden ilişkilerde karar vermek önemlidir. Bireyler yüksek benlik algısı geliştirmek ve sağlıklı ilişkiler kurabilmek için sağlıklı bir şekilde karar verme davranışı göstermelidir.

Karar verme davranışlarında bulunurken, kullandığı stratejiler ve stiller önem kazanmaktadır. Bireyin yaşamından doyum alması ve kendini geliştirebilmesi için, uygun ve etkili karar verme becerisi kazanmasına yardımcı olunması gerekmektedir (Ersever, 1996).

Bireyler yaşamlarında bazı durumlar karşısında seçim yapmak durumunda kalabilirler. Bu da karar verme davranışını doğurmaktadır. Bireylerin zeka seviyeleri, kişilik yapısı, eğitimler ve sosyal çevre karar verme sürecini etkilemektedir. Karar verme davranışı kişiden kişiye farklılık göstermektedir.

Yaşanılan problemlerin çözümü için karar verme davranışı önemlidir. Karar karmaşıklığı, bireyin karar verme durumunu olumsuz şekilde etkilemektedir (Shiloh, Koren ve Zakay, 2001; Avşaroğlu, 2007).

Bireyin sağlıklı karar vermesi için bilişsel süreçlerin işlenmesi gerekir. Karar vermeden önce seçenekler çok iyi gözden geçirilip değerlendirilmelidir. Bir bakıma birey bir problemi çözmek için de neler yapacağına karar vermek zorundadır (Deniz, 2004; Eldeleklioğlu, 1996; Yeşilyaprak, 2003; Avşaroğlu, 2007). Bu yüzden karar verme davranışı önemlidir ve doğru bir şekilde karar vermek için seçenekler hakkında bilgi sahibi olup daha sonrasında en iyi seçeneği kendisine göre seçmesi gerekmektedir. Karar verme sürecinde insanların kendilerini tanıması da önemlidir. Çünkü neyi nasıl tolere edebileceğini bilmek karar verme sürecini etkilemektedir. İnsanlar için yapılabilecek en iyi şey, koşullar ve bilgiler doğrultusunda en iyi kararı vermek, olası sorun yaratabilecek durumlar için de yeni kararlar alabilmektir (Adair, 2000; Avşaroğlu, 2007).

Karar verme sürecinde seçenekler hakkında ayrıntılı bilgi edinilmesi, bilgilerin sınıflandırılması ve önem sırasına konulması ve her birinin istekleri karşılama olasılığının düşünülmesi karar verirken yardımcı olmaktadır. Yani iyi bir analiz gerektiren bu süreçte problemi doğru bir şekilde tanımlamak gerekmektedir. Bireylerin kendilerini, isteklerini, ihtiyaçlarını ve gereksinimlerini fark edebilmesi önemli bir diğer unsurdur. Koşulların değerlendirilmesi ve sonuçların tahmin edilmesi karar verme becerisine ve analiz edebilme becerisine bağlıdır.

Karar Verme Aşamaları:

"Problemin Hissedilmesi-Problemin Tanımlanması-Seçeneklerin Oluşturulması ve Bilgi Toplanması-Toplanan Bilgilerin Analiz Edilmesi-Uygun Seçeneğin Belirlenmesi-Karar Verme ve Uygulama-Sonucun Değerlendirilmesi" (Kuru Çolpan, 2021).

Örnek: Buse ve Alp üç senedir sevgilidir ve bir yıldır aynı evde yaşamaktadır. Alp eve sürekli kendi arkadaşlarını davet etmektedir ve bunu yaparken Buseye danışmamaktadır. Bununla birlikte kendi arkadaşlarının yanında Buse’den sürekli emir vererek bir şeyler istemektedir. Buse bu durumun artık kendini rahatsız ettiğini ve kendi arkadaşlarını bile bu sebeple eve davet edemediğini düşünmektedir. Bu durumdan dolayı bir utanç yaşamaktadır.

Buse'nin Alp'in kendisine danışmamasından rahatsız olması problemin hissedilmesidir. Aynı zamanda arkadaşlarının yanında Buse'ye emir vermesi de problemin hissedilmesidir. Buse'nin bu davranışlar karşısında rahatsız olması bir problemin olduğunu gösterir. Buse bu problem karşısında üç seçenek oluşturabilir: Ayrılmak, sorun üzerine konuşmak, görmezden gelmek. Bu üç çözüm hakkında kendi kendine analizler yapabilir. Örneğin görmezden gelirse davranışlar tekrar edebilir ve bu yüzden o seçeneği seçmeyebilir. Ayrılırsa sorun çözülebilir ancak ilişkisini devam ettirmek istiyor olabilir. Sorun hakkında konuşmak belki de en doğru seçenek gibi gelebilir. Bu analiz sonucunda bir karara vararak kararın sonucunu değerlendirebilir. Bu sonuçtan sonra eğer sorun devam ederse tekrar bir karar verme süreci yaşayabilir.

Kaynakça:

Duran, Ş. ve Hamamcı, D. D. Z. (2010). Evlilik öncesi ilişki geliştirme programının romantik ilişkiler yaşayan üniversite öğrencilerinin iletişim becerileri ve çatışma iletişim tarzları üzerine etkisinin incelenmesi . Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23 (23), 87-100 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21111/227374

Bayhan, P. D. P. ve Işıtan, A. G. S. (2010). Ergenlik döneminde ilişkiler: akran ve romantik ilişkilere genel bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20 (20), 33-44 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21108/227337

Kaya, A. (Ed.). (2018). İnsan İlişkileri ve iletişim (13. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.

Ersever, H.Ö. (1996). Karar Verme Becerileri Kazandırma Programının ve Etkileşim Grubu Deneyiminin Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stilleri Üzerindeki Etkileri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.

Üre, Ö. ve Avşaroğlu, S. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Karar Vermede Özsaygı, Karar Verme ve Stresle Başa Çıkma Stillerinin Benlik Saygısı ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmammış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Bilal Aygün-Ben Dili Sen Dili Yazısı

Kuru Çolpan, B. (2021). Problem Çözme Yaklaşımının Çeşitli Kuramlar Tarafından Değerlendirilmesi. Eğitim Bilimleri Eleştirel İnceleme Dergisi, 2 (1), 50-58.